Iedereen moet toegang hebben tot essentiële diensten, zonder de digitale weg te moeten bewandelen

De open brief

donderdag 4 april 2024

Alle versies van deze brief:

Aan de Europese Commissie, de Raad van de Europese Unie, en het Europees Parlement.

Digitalisering wordt stilaan onontkoombaar: om te communiceren met overheidsinstanties, een bank, een energieleverancier, om werk of huisvesting te zoeken, om een treinkaartje te kopen…

Toch heeft meer dan 40% van de Europese bevolking geen digitale basisvaardigheden, waardoor ze geen toegang hebben tot bepaalde essentiële diensten.

Het is dringend noodzakelijk om offline toegang tot alle essentiële diensten te garanderen.

Een open brief gesteund door:

en:

  • Périne Brotcorne, socioloog en onderzoeker, UCLouvain, België.
  • Élise Degrave, jurist en professor aan de Universiteit van Namen, België.
  • Fabien Granjon, socioloog en professor, Université Paris 8 Vincennes-Saint-Denis, Frankrijk.
  • Pierre Mazet, onafhankelijk onderzoeker in de sociale wetenschappen, Frankrijk.
  • Carlos San Juan, gepensioneerd arts, Europese Burger 2022, Spanje.
  • Jan A.G.M. van Dijk, hoogleraar communicatie­wetenschappen, Universiteit Twente, Nederland.

Toon de rest van de open brief…

Digitalisering wordt onontkoombaar

De digitale transformatie van de samenleving versnelt. Het beïnvloedt op dit moment reeds de meeste aspecten van het dagelijks leven. Digitalisering wordt stilaan onontkoombaar: om te communiceren met overheidsinstanties, een bank, een energieleverancier, om werk of huisvesting te zoeken, om een treinkaartje te kopen… Deze overgang naar een meer digitale manier van werken gaat vaak gepaard met het verminderen of zelfs elimineren van traditionele communicatiekanalen, zoals loketten, telefoon of de post.

2 van de 5 Europeanen
bevinden zich in een digitaal kwetsbare positie

De digitale transformatie versnelt terwijl meer dan 40% van de Europese bevolking niet over basis digitale vaardigheden beschikt [1]. Ouderen, laagopgeleiden, werklozen, vrouwen [2], mensen met een handicap, maar ook migranten met een precaire omstandigheden zijn de bevolkingsgroepen die het meest moeite hebben met digitalisering. In veel gevallen worden hun digitale problemen gecombineerd met sociale problemen, wat een “dubbele klap” betekent voor personen die reeds kwetsbaar zijn. Soms leidt het onvermogen om toegang te krijgen tot bepaalde essentiële diensten [3] als gevolg van het verminderen van offline kanalen tot een spiraal van uitsluiting: niet-gebruik van sociale rechten, bankuitsluiting, verlies van zelfstandigheid, afsluiting van energievoorziening, enzovoort.

Een tegenstrijdig Europees beleid

Deze bevindingen tonen een paradoxale situatie aan tussen de ervaring van 40% van de Europese burgers die moeilijkheden ervaren met bepaalde digitale toepassingen en een Europees beleid dat bijna blindelings de ontwikkeling van digitalisering nastreeft.

Sinds 2011i [4] is de Europese Commissie nochtans verplicht om te waken over de naleving van gedeelde waarden zoals toegankelijkheid, gelijke behandeling of universele toegang met betrekking tot de uitvoering of verstrekking van algemene diensten. [5]

Verder bevestigde in 2017 het Europese pijler van sociale rechten [6] ook het recht op essentiële diensten als volgt: Iedereen heeft recht op toegang tot essentiële diensten van goede kwaliteit, waaronder water, sanitaire voorzieningen, energie, vervoer, financiële diensten en digitale communicatie. Hulp bij de toegang tot deze diensten is beschikbaar voor personen die daar behoefte aan hebben.

Dit basisprincipe, dat de gedeelde waarden van de verschillende lidstaten belichaamt, wordt vandaag opgeofferd op het altaar van de digitalisering. De EU-strategie “Digitaal Decennium” stelt als doel om tegen 2030 [7] 100% van de openbare diensten, inclusief gezondheidsdiensten, online beschikbaar te maken. Andere essentiële diensten (banken, energie, openbaar vervoer…) volgen ook de weg van digitalisering. Door deze koers te blijven volgen, loopt de EU het risico om 40% van haar burgers te beroven van fundamentele rechten en diensten [8].

Opleiding en automatisering van rechten: problematische oplossingen

De Europese Unie en haar lidstaten erkennen wel degelijk de urgentie van het opleiden van de bevolking in digitale vaardigheden en het opzetten van digitale hulpmechanismen om mensen met moeilijkheden te begeleiden. Dergelijke digitale inclusieprogramma’s zijn uiteraard nodig, maar ze blijven slechts een gedeeltelijke oplossing. Het aanleren van digitale vaardigheden, met name administratieve digitale vaardigheden, kost tijd. Voor de 20% van de Europeanen die lezen en schrijven niet goed beheersen [9], kan deze weg erg lang zijn. En voor sommige mensen met een handicap zijn bepaalde digitale toepassingen eenvoudigweg onbereikbaar.

Het automatiseren van rechten, mogelijk gemaakt door grootschalige gegevensverwerking en het gebruik van algoritmen, wordt voorgesteld als een oplossing voor complexiteit en administratieve problemen. Het zou burgers in staat moeten stellen om rechtstreeks toegang te krijgen tot rechten en diensten waar ze aanspraak op kunnen maken, zonder veel procedures. Hoewel dit aantrekkelijk lijkt, roept dit mechanisme van automatisering van rechten ook vragen op aangezien er tegelijk ook een risico ontstaat op versterking of zelfs automatisering van discriminatie onder het mom van “objectiviteit” [10]. Als recente voorbeelden halen we hier de casussen van Nederland [11] en Frankrijk [12] aan, waar duizenden gezinnen ten onrechte werden verdacht of beschuldigd van sociale fraude door algoritmen die reeds aanwezige racistische, classicistische of seksistische stereotypen versterkten. In sommige gevallen werden huishoudens hierdoor beroofd van essentiële inkomsten voor hun levensonderhoud.

Een moratorium: herstel de toegankelijkheid van essentiële diensten, ga in debat en zet de wetgeving op punt

We zijn ons ervan bewust dat we ingaan tegen een trend die vandaag als onvermijdelijk wordt beschouwd, maar het lijkt ons dringend nodig om actie te ondernemen. Daarom eisen we de invoering van een moratorium dat de verdere digitalisering van essentiële diensten op Europees niveau zou bevriezen. We eisen de invoering van dit moratorium om de toegankelijkheid van alle essentiële diensten te herstellen en te garanderen dat niet-digitale communicatiekanalen tussen burgers en deze diensten behouden blijven. Deze niet-digitale kanalen moeten van goede kwaliteit en voldoende beschikbaar zijn en mogen geen extra kosten met zich meebrengen voor gebruikers.

In 2023 heeft de Parlementaire Assemblee van de Raad van Europa, die de stem vertegenwoordigt van 700 miljoen Europeanen, een resolutie aangenomen over de digitale kloof. Hierin worden lidstaten aanbevolen om over te stappen van volledig papierloze of gedigitaliseerde overheidsdiensten naar volledig toegankelijke overheidsdiensten, inclusief het handhaven van niet-gedigitaliseerde toegang tot overheidsdiensten overal waar dit nodig is om gelijke toegang tot overheidsdiensten, hun continuïteit en hun aanpassing aan de behoeften van gebruikers te garanderen. [13] Vandaag is een moratorium nodig zodat de lidstaten deze aanbeveling van de Raad van Europa kunnen uitvoeren.

Een moratorium is ook nodig om een democratisch debat te kunnen organiseren over de rol die we digitale technologie willen geven in ons leven en in onze samenleving. Op basis van de resultaten van dit debat zal het mogelijk zijn om collectief een duurzame digitale transformatie te plannen en vorm te geven die aansluit bij de echte wensen en behoeften van de bevolking. Ten slotte is een moratorium essentieel om wetten te ontwikkelen en af te kondigen die het algemeen belang beschermen en het politieke project dat we hebben gekozen te reguleren.

Ik onderteken de open brief

Ben je als wetenschapper (onderzoeker, expert, enz.) of als organisatie betrokken bij deze kwestie?

In eerste instantie staat de handtekening alleen open voor wetenschappers en organisaties.
Maar u kunt ook als burger onze actie steunen.

Identiteit

Om u de verificatie-e-mail te sturen. Wordt niet weergegeven in de ondertekeningen

De persoonlijke gegevens die u ons via het ondertekeningsformulier verstrekt, worden gebruikt om uw tekening te beheren of voor statistische doeleinden. Afgezien van het e-mailadres worden de verstrekte gegevens weergegeven in de lijst van ondertekenaars. De e-mail ter verificatie van uw tekening op de open brief wordt verzonden via de MailJet-service, waarop we het volgen van geopende e-mails en gevolgde links hebben uitgeschakeld. De verstrekte informatie wordt niet doorgegeven of verkocht aan derden. De wet op de bescherming van de privacy geeft u het recht op toegang tot en rectificatie van uw gegevens, evenals het recht om bezwaar te maken tegen het gebruik van uw gegevens. Contact:


Ondertekeningen

490 Ondertekeningen
Datum Naam of organisatie Land Organisatie / Website
3 oktober 2024 European Network Against Racism Belgium https://www.enar-eu.org/
30 september 2024 Commune de Wellin Belgique Administration communale de Wellin
27 september 2024 Le Mouton Numérique France https://mouton-numerique.org/
25 september 2024 Equinox Initiative for Racial Justice Europe-wide https://www.equinox-eu.com
25 september 2024 Stop linky-5G 88 France https://www.stoplinky88.fr/
20 september 2024 Samia Hammami Belgique Institut Supérieur des Langues Vivantes, Première chargée d'enseignement
20 september 2024 Cap Migrants Belgique https://capmigrants.be/
20 september 2024 Stefano De Marco España Universidad de Salamanca
19 september 2024 Bretagne Creative France http://www.cooperations.infini.fr
19 september 2024 Collectif CoLINE pour Lutter contre l’Invasion Numérique de l’Ecole France Collectif CoLINE pour Lutter contre l'Invasion Numérique de l'Ecole
19 september 2024 Assodev-Marsnet France https://www.marsnet.org/
18 september 2024 Paheko France Https://paheko.cloud/
17 september 2024 Intergraf a.i.s.b.l Belgium www.intergraf.eu
16 september 2024 Lève les yeux France https://www.levelesyeux.com/
13 september 2024 Félix Tréguer France Centre Internet et société du CNRS, chercheur associé
13 september 2024 Éric Dagiral France Sociologue et enseignant-chercheur, Université Paris Cité, CERLIS
12 september 2024 Sébastien Shulz France Université de Technologie de Compiègne / IFRIS - Post-doctorant
12 september 2024 Victor Potier France LISIS, UGE, Enseignant chercheur en sociologie
12 september 2024 Céline Borelle France sociologue à SENSE (Orange labs)
12 september 2024 Low-tech Lab France https://lowtechlab.org/fr

[1Europese Commissie, 2022. Index van de digitale economie en samenleving (DESI). Human Capital, p. 7.

[2Idem, p. 24. Volgens het recentste DESI-rapport heeft 75% van de mensen in de leeftijdsgroep 65-74 moeite met digitale vaardigheden, evenals 68% van de laagopgeleiden, 51% van de werklozen en 48% van de vrouwen.

[3Essentiële diensten worden beschouwd als die diensten waarvan laag gebruik of niet-gebruik kan leiden tot discriminatie bij toegang tot sociale rechten (e-overheid en e-bankieren), gezondheidszorg (e-gezondheid) en zakelijke kansen die verband houden met de consumptie van goederen en diensten (e-commerce). Zie: Access to essential services - European Pillar of Social Rights [de, en, fr].

[5Een term die verwijst naar een reeks sociale, economische of niet-economische diensten van algemeen belang, variërend van overheidsinstanties, postdiensten, gezondheidszorg, politie en justitie, tot werkgelegenheidsdiensten en sociale huisvesting, enzovoort.

[6In 2017 aangenomen door de Europese Commissie, de Raad en het Europees Parlement. Europese Commissie, 2017. Europese pijler van sociale rechten.

[10Dunja Mijatović, 2018. Safeguarding human rights in the era of artificial intelligence [en, fr, ru], The Commissioner’s Human Rights Comments, Straatsburg, 3 juli 2018.

[12France Culture, 12 february 2024. Justice sociale : quand les algorithmes de la CAF discriminent les plus précaires, Le Biais d’Esther Duflo.